กระจกตาคืออะไร ทำหน้าที่อะไร…..???

กระจกตา (Cornea) คือส่วนของลูกตาที่อยู่นอกสุด เป็นเนื้อเยื่อใสอยู่ส่วนหน้าของตาดำ โดยปกติเรามองไม่เห็นกระจกตาเนื่องจากกระจกตาใสไม่มีสี ที่เราเห็นสีดวงตาเป็นสีดำหรือน้ำตาลนั่นคือสีของม่านตา (Iris) ซึ่งอยู่ด้านหลังกระจกตา กระจกตาทำหน้าที่เป็นอวัยวะหลักในการรวมแสงเข้าสู่ดวงตา ดังนั้นกระจกตาจึงเป็นอวัยวะที่สำคัญมากอย่างหนึ่งในดวงตาของเรา

รูปแสดงกระจกตา (Cornea) และม่านตา (Iris)

กระจกตาโป่งพองคืออะไร เกิดจากอะไร…..???

กระจกตาโป่งพอง คือการที่กระจกตาบางส่วนมีการนูนตัวขึ้นมาทำให้กระจกตาบิดเบี้ยวผิดปกติ สาเหตุเนื่องจากบางส่วนของกระจกตา เกิดการบางตัวลงอย่างไม่ทราบสาเหตุ ทำให้ความดันภายในลูกตา ดันกระจกส่วนที่บางตัวลงให้นูนออกมา ถ้ากระจกตาส่วนที่นูนออกมามีลักษณะเป็นยอดแหลมจะเรียกว่า Keratoconus (Kerato= กระจกตา Cone=รูปกรวย) ถ้ากระจกตานูนออกมามีลักษณะเป็นรูปทรงกลม จะเรียกว่า Keratoglobus หรือถ้านูนออกมาเฉพาะบริเวณริมกระจกตา จะเรียกว่า Pellucid Marginal Degeneration เป็นต้น

สาเหตุการเกิดกระจกตาโป่งพองยังไม่เป็นที่ทราบแน่ชัด โดยคาดว่าน่าจะมีความเกี่ยวข้องจากหลายปัจจัย เช่น พันธุกรรม การอักเสบของตา การขยี้ตาบ่อย หรือบางครั้งเกิดหลังจากการทำเลสิกหรือ PRK ด้วย

รูปซ้ายบน ภาพแสดงกระจกตาปกติ

รูปขวาบน ภาพแสดงตาที่เป็นกระจกตาโป่งพอง(Keratoconus) สังเกตเห็นการนูนตัวขึ้นของกระจกตา(กรณีเป็นไม่มากจะสังเกตไม่เห็นว่ากระจกตานูนออกมา)

รูปซ้ายบน กระจกตาโป่งพองดูจากด้านข้าง อาจสังเกตเห็นได้ไม่ชัดเจนนัก รูปขวาบน เปรียบเทียบกระจกตาด้านขวาของคนไข้ที่เป็นกระจกตาโป่งพองน้อย กับกระจกตาซ้ายที่เป็นกระจกตาโป่งพองมาก สังเกตเห็นกระจกตาด้านซ้ายโป่งพองมากจนดันหนังตาล่างลงมา เมื่อเทียบกับด้านขวา

กระจกตาโป่งพอง เป็นแล้วมีอาการอย่างไร จะทราบได้อย่างไรว่าเราเป็นอยู่หรือไม่…..???

ผู้ที่เป็นกระจกตาโป่งพอง ถ้าเป็นไม่มาก อาจมีอาการเหมือนผู้ที่มีปัญหาสายตาเอียง คือตามัว เมื่อใส่แว่นตาหรือคอนแทคเลนส์แล้วจะทำให้อาการดีขึ้น สำหรับอาการที่รุนแรงขึ้นอาจรู้สึกว่าสายตามีการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วโดยเฉพาะค่าสายตาเอียง อาการตามัวจะมากขึ้นในเวลากลางคืน อาจสังเกตเห็นวัตถุชิ้นเดียวแยกเป็นหลายชิ้นเหมือนมีเงาซ้อน เมื่อใส่แว่นตาหรือคอนแทคเลนส์แล้วก็ยังรู้สึกไม่พอใจกับการมองเห็นของตน กระจกตาโป่งพองส่วนใหญ่มักเป็นทั้งสองตาโดยเกิดกับตาข้างหนึ่งก่อนและอีกข้างหนึ่งเป็นตามมาทีหลัง โดยความรุนแรงของสองข้างมักไม่เท่ากัน ผู้เป็นมักไม่เจ็บตา แต่อาจมีอาการแพ้แสง คันตา รู้สึกหนักตาได้ กระจกตาโป่งพองในรายที่รุนแรงมากอาจทำให้กระจกตาขุ่นมัวลงได้แต่พบได้ไม่บ่อยนัก และกระจกตามักไม่บางตัวลงจะกระทั่งทะลุ

ภาพแสดงการเห็นภาพของคนสายตาปกติ(ตัวเอด้านซ้าย) และผู้ที่เป็นโรคกระจกตาโป่งพอง(ตัวเอด้านขวา ซ้อนกันเหมือนมีหลายตัว)

ภาพแสดงกระจกตาโป่งพองขั้นรุนแรงจนกระทั่งกระจกตาขุ่นตัวทำให้การมองเห็นแย่มาก จักษุแพทย์อาจพิจารณาผ่าตัดเปลี่ยนกระจกตา

กระจกตาโป่งพองสามารถวินิจฉัยได้จากการซักประวัติ ประวัติค่าสายตา สังเกตจากภาพสะท้อนจากกระจกตา แสงสะท้อนจากเรติโนสโคป การดูโดยการใช้ Slit lamp โดยอุปกรณ์ที่วินิจฉัยได้ถูกต้องแม่นยำที่สุดคือ เครื่องถ่ายแผนที่กระจกตา (Cornea Topography)

รูปจากเครื่องถ่ายแผนที่กระจกตา เปรียบเทียบระหว่าง

รูปซ้าย กระจกตาเอียงปกติ (Regular Corneal Astigmatism)

รูปขวา กระจกตาที่เป็นโรคกระจกตาโป่งพอง

กระจกตาโป่งพอง มีการรักษา แก้ไขอย่างไร…..???

ในปัจจุบันยังไม่ทราบสาเหตุที่แน่ชัดของการเกิดกระจกตาโป่งพอง ดังนั้นการรักษาส่วนใหญ่จึงเป็นเพียงการแก้ไขค่าสายตาทำให้ผู้ที่เป็นสามารถมองเห็นได้อย่างชัดเจน สาเหตุที่ทำให้ผู้เป็นโรคกระจกตาโป่งพองมองเห็นไม่ชัดเจน เกิดจากสองสาเหตุหลักคือ ปัญหาสายตา และปัญหากระจกตาบิดเบี้ยว ดังนั้น การแก้ไขปัญหาสายตาเพียงอย่างเดียวจึงไม่ทำให้การมองเห็นชัดเจนเต็มที่ วิธีแก้ไขการมองเห็นสำหรับกระจกตาโป่งพอง อาจจำแนกตามลักษณะการแก้ไขได้ดังนี้

รูปแสดงคอนแทคเลนส์ชนิดกึ่งนิ่มกึ่งแข็ง ชนิดสเคลอรัลเลนส์ Scleral Lens (ซ้าย) และคอร์เนียเลนส์ Corneal Lens (ขวา)

ล่าสุดสำหรับกระจกตาโป่งพองที่มีความรุนแรงมากจนกระทั่งกระจกตาขุ่นมัว จักษุแพทย์อาจพิจารณาผ่าตัดเปลี่ยนกระจกตา

คนไข้ประมาณ 10-20% ที่กระจกตาโป่งพองมีอาการรุนแรงต้องถึงขั้นเปลี่ยนกระจกตา(Penetrating Keratoplasty) โดยสาเหตุที่ต้องผ่าตัดเปลี่ยนกระจกตาเช่น กระจกตาขุ่นตัว หลังจากแก้ไขด้วยคอนแทคเลนส์พิเศษแล้วก็ยังไม่พอใจกับการมองเห็น เส้นเลือดใหม่ที่งอกเข้ากระจกตามีจำนวนเพิ่มขึ้นจนกระทั่งแพทย์คิดว่าถ้ายังปล่อยให้มีการเพิ่มขึ้นอีกจะทำให้มีความเสี่ยงต่อการเปลี่ยนกระจกตาแล้วล้มเหลว(Reject) อย่างไรก็ดี แพทย์จะเป็นผู้แนะนำว่าท่านควรเปลี่ยนกระจกตาหรือไม่ หรือควรรักษาด้วยวิธีใด เมื่อรักษาเสร็จ ถ้าการมองเห็นยังไม่เป็นที่พอใจ ก็อาจทดลองใช้คอนแทคเลนส์แบบกึ่งแข็งกึ่งนิ่ม ซึ่งส่วนใหญ่ทำให้มองเห็นได้ชัดเจนดีขึ้น

การเพิ่มความแข็งแรงแก่กระจกตา

ล่าสุดมีเทคโนโลยีการเพิ่มความแข็งแรงของกระจกตาโดยการเชื่อมขวางกระจกตา(Crosslinked) ด้วยสารเคมีเช่น วิตามิน B5 ทำให้กระจกตามีความแข็งแรงเพิ่มขึ้น ซึ่งเชื่อว่าสามารถลดโอกาสการโป่งพองเพิ่มขึ้นของกระจกตา อาจสามารถสอบถามได้จากจักษุแพทย์เชี่ยวชาญเฉพาะทางด้านกระจกตาครับ

ทำไมเมื่อเป็นกระจกตาโป่งพอง เวลาใส่คอนแทคเลนส์ชนิดกึ่งนิ่มกึ่งแข็งแล้วมีอาการเคืองตามาก……???

ในกรณีที่เป็นกระจกตาโป่งไม่มาก อาจสามารถใส่คอนแทคเลนส์แบบนิ่มแก้ไขสายตาเอียงได้ เมื่อเป็นกระจกตาโป่งพองมากขึ้นจนกระทั่งคอนแทคเลนส์นิ่มไม่สามารถแก้ไขอาการตามัวได้แล้ว อาจต้องใช้คอนแทคเลนส์ชนิดกึ่งนิ่มกึ่งแข็งแทนเนื่องจากคอนแทคเลนส์ชนิดกึ่งนิ่มกึ่งแข็งสามารถปกปิดกระจกตาที่ไม่เรียบได้ดีกว่า อย่างไรก็ดีเมื่อกระจกตาโป่งพองเป็นมากขอบของคอนแทคเลนส์จะไม่แนบไปกับกระจกตา ทำให้ทุกครั้งที่กระพริบตา เปลือกตาบนด้านในจะขูดกับขอบคอนแทคเลนส์ที่เผยอขึ้นมาทำให้รู้สึกระคายเคืองตา ในกรณีนี้ คอนแทคเลนส์ชนิด Scleral lens จะช่วยให้ความรู้สึกระคายเคืองตาหมดไปเนื่องจากคอนแทคเลนส์มีขนาดใหญ่ ทำให้ขอบของคอนแทคเลนส์อยู่ใต้เปลือกตาตลอดเวลา เมื่อกระพริบตาจะไม่รู้สึกเคืองตา

รูปด้านบน แสดงลักษณะคอนแทคเลนส์บนกระจกตา

??? ทำไมจึงไม่ควรผ่าตัดเปลี่ยนกระจกตาให้กับผู้ป่วยทุกรายที่เป็นกระจกตาโป่งพอง

*** การเปลี่ยนกระจกตามีอุปสรรคมากมาย ตัวอย่างของอุปสรรคเช่น กระจกตาที่ได้รับบริจาคมีไม่เพียงพอกับผู้ที่ต้องการกระจกตาดังนั้นทำให้อาจต้องเข้าคิวรอข้ามปีจนกว่าจะได้กระจกตา เมื่อเปลี่ยนกระจกตาแล้วบางครั้งร่างกายของผู้รับเกิดการต่อต้านกระจกตาจากผู้อื่นเนื่องจากไม่ใช่อวัยวะของตนเองและทำให้ต้องเปลี่ยนกระจกตาใหม่ กระจกตาที่เปลี่ยนสำเร็จอาจอยู่ได้เป็นระยะเวลานานหลายปีหรือบางรายอาจใช้งานได้เพียงไม่กี่เดือนก็ต้องเปลี่ยนใหม่ หลังจากเปลี่ยนกระจกตาแล้วหลายรายยังคงต้องใช้คอนแทคเลนส์อยู่ เป็นต้น ดังนั้นถ้ากระจกตาโป่งพองยังไม่มีความรุนแรงมาก จักษุแพทย์มักจะไม่แนะนำให้เปลี่ยนกระจกตา ดังนั้น การเปลี่ยนหรือไม่เปลี่ยนกระจกตา จึงควรฟังคำแนะนำของจักษุแพทย์ครับ

ภาพแสดงดวงตาหลังการผ่าตัดเปลี่ยนกระจกตา สังเกตเห็นไหมเย็บสีดำ เย็บกระจกตาของผู้บริจาคเข้ากับกระจกตาเดิมของผู้รับบริจาค(เห็นรอยต่อกระจกตาเป็นวงสีขาวอ่อนบริเวณไหมเย็บ)

หลังการผ่าตัดเปลี่ยนกระจกตาแล้ว ดวงตาอาจมีปฏิกิริยาต่อต้าน ผู้รับบริจาคอาจต้องใช้ยาเพื่อควบคุมปฏิกิริยาต่อต้านเป็นเวลานาน บางครั้งปฏิกิริยาต่อต้านอาจรุนแรงจนกระทั่งดวงตาเกิดการอักเสบและต้องเปลี่ยนกระจกตาใหม่อีกครั้ง

กระจกตาโป่งพอง เป็นแล้วตาบอดไหม…..???

ผู้เป็นกระจกตาโป่งพองรุนแรง อาจทำให้เกิดกระจกตาขุ่นตัวทำให้การมองเห็นไม่ดีถึงขั้นตาบอดได้ แต่เมื่อผู้ป่วยได้รับการผ่าตัดเปลี่ยนกระจกตาก็จะสามารถกลับมามองเห็นได้อีกครั้ง อย่างไรก็ตาม ผู้เป็นกระจกตาโป่งพองมีโอกาสค่อนข้างน้อยที่จะเป็นรุนแรงถึงขั้นกระจกตาขุ่นตัว

จะทราบได้หรือไม่ว่ากระจกตาโป่งพองจะมีความรุนแรงขนาดไหน / ที่เป็นอยู่แล้วจะเป็นเพิ่มขึ้นหรือไม่…..???

ในปัจจุบันไม่สามารถบอกได้อย่างแน่ชัดว่า กระจกตาโป่งพองจะมีความรุนแรงเพียงใดในผู้ป่วยแต่ละราย แต่จากข้อมูลสถิติ พบว่าผู้ที่เป็นกระจกตาโป่งพองครั้งแรกเมื่ออายุน้อย (เช่น 12 ปี) มีโอกาสที่จะเกิดกระจกตาโป่งพองรุนแรงมากกว่าผู้ที่เริ่มเป็นเมื่ออายุมาก(เช่น 30 ปี)

สำหรับการเป็นเพิ่มขึ้นของกระจกตาโป่งพองจะมีลักษณะเป็นช่วงๆ เช่น หลังจากการเป็นครั้งแรกแล้วนั้นความโป่งพองอาจจะคงที่โดยไม่มีการเปลี่ยนแปลงอีกตลอดชีวิต หรือคงที่สักช่วงเวลาหนึ่ง (เช่น 6 เดือน หรือ 3 ปี) แล้วมีการโป่งพองเพิ่มขึ้นอีกรอบหรืออีกหลายรอบ โดยปัจจุบันไม่สามารถคาดเดาได้ว่าจะมีการเพิ่มขึ้นจากเดิมอีกหรือไม่หรือเมื่อไร

อ่านเพิ่มเติม คอนแทคเลนส์สำหรับกระจกตาโป่งพองเทคโนโลยีใหม่ มองเห็นชัด ใส่สบาย ไม่เคืองตา

http://www.allaboutvision.com/contacts/scleral-lenses.htm

อ้างอิง

1. Rabinowitz YS, Keratoconus. Surv Ophthalmol. 1998 Jan-Feb;42(4):297-319. Review.

2. Colin J, Cochener B, Savary G, Malet F, Holmes-Higgin D. INTACS inserts for treating keratoconus: one-year results. Ophthalmology. 2001 Aug;108(8):1409-14.